Torenklokken raadsel

Het raadsel van de Almense  kerkklokken.

Hout, koper, brons en STAAL

De Almense muziekvereniging “Juliana” brengt dan de compositie “Hout, koper, brons en STAAL” in premiére. Dit stuk is in opdracht van “Juliana” geschreven door componist Carl Wittrock.
Met het uitvoeren van “Hout, koper, brons en STAAL” wil “Juliana” de Almense Hemony kerkklokken eren, die al meer dan 375 jaar trouw hun boodschap overbrengen aan de Almense gemeenschap.
Het premiere concert vindt plaats aan de voet van de Almense kerktoren, en de Almense kerkklokken hebben een belangrijke rol in de compositie.
Tijdens de 2^e wereldoorlog werden veel klokken gevorderd om er kogels van te maken.
Enkele klokken kregen het kenmerk ‘van grote historische waarde’ om ze tegen het omsmelten te behoeden. Ook voor de Almense klokken werd dit document uitgegeven, op 20 april 1940, en zo zijn de Almense klokken gespaard gebleven.

Het raadsel

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is echter van mening dat één van de Almense Hemony’s niet authentiek is. Op hun website beschrijft men de Almense kerkklokken als volgt:
“Klokkenstoel met gelui van twee klokken, waarvan één van F. Hemony, 1645, diam. 130 cm. en één klok van een anonieme gieter, 1960, diam. 104 cm. met de opschriften van de twee eerder vergoten klokken.”
Navraag bij deze Rijksdienst levert als antwoord op:
“Op de mantel van de klok uit 1960 zou staan: MOGE MIJN KLANK DIE IN 1960 WERD GEBOREN, DE HERINNERING LEVEND HOUDEN AAN MIJN IN 1943 GEROOFDE VOORGANGSTER WIER GEDACHTENIS IK OP MIJN ANDERE ZIJDE DRAAG.
Op de andere zijde staat de tekst die op de in 1943 geroofde klok stond: DE HEER W.V.LINTELO THO DERESE C.ERFMARKENRICHTER TOT ALMEN ENDE HARFSEN ENDE DIE VIER HOEVEN VAN HARFSEN, LAMB.LOVWERMAN, RAETSFRUNDT TOT ZVTPHEN, W.VALCK, B.OEVELINCK, I.MARRIENBORCH, HEBBEN MY DOEN GIETEN ANNO 1645.
Voor zover ik weet is de geroofde klok niet teruggekeerd.
Wie de klok in 1960 gegoten heeft is mij niet bekend.”

Als ik aan oudere Almenaren vraag of zij zich kunnen herinneren dat er begin jaren zestig een nieuwe kerkklok in de toren is gehesen dan is het antwoord stellig negatief.

Om dit raadsel op te lossen kan ik het best op locatie gaan, heb ik besloten. Samen met Wim Rouwenhorst, die aanzienlijk jongere botten heeft dan ik, gaan we binnenkort naar de klokkenstoel in de toren om op zoek te gaan naar de inscriptie op de mantel van de klok uit 1960.

Erkenning voor Almense Hemony klokken

Sinds 1645 hangen in de Almense kerktoren twee beroemde Hemony kerkklokken. De Almense muziekvereniging “Juliana” zal in de zomer van 2022 deze oude klokken gaan eren met de première “Hout, koper, brons en STAAL” van Carl Wittrock, een muziekstuk voor kerkklokken en harmonieorkest.

Onlangs bleek echter dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op haar website beschrijft dat de kleinste van de twee Almense klokken in de oorlog geroofd is door de Duitsers.  In 1960 zou deze vervangen zijn door een nieuw gegoten exemplaar. Op de achterkant van deze klok zou een opschrift staan met deze informatie.

In Almen werd hierop met ongeloof gereageerd, daar er in het dorp niets bekend is over een omvangrijke operatie als het hangen van een nieuwe kerkklok in de toren. Ook is hierover niets terug te vinden in de archieven.

Om aan de onzekerheid een einde te maken en de klokken de status terug te geven die zij verdienen is er een expeditie op touw gezet.

De klokkenzolder werd beklommen en al klauterend tussen de eeuwenoude balken zijn beide klokken nauwkeurig bekeken en gefotografeerd.

De tekst over 1960 is niet aangetroffen.

Wel het opschrift "DE HEER W.V.LINTELO THO DERESE C.ERFMARKENRICHTER TOT ALMEN ENDE HARFSEN ENDE DIE VIER HOEVEN VAN HARFSEN, LAMB.LOVWERMAN, RAETSFRUNDT TOT ZVTPHEN, W.VALCK, B.OEVELINCK, I.MARRIENBORCH, HEBBEN MY DOEN GIETEN ANNO 1645". Dit opschrift is aangebracht rondom op de klok, en niet aan één zijde.

Ook is het interessant dat beide Hemony klokken duidelijk zijn voorzien van de aanduiding "M". Deze codering is voor de oorlogsjaren aangebracht om aan te geven dat het hier monumentale klokken betreft, die tijdens de klokkenvordering niet meegenomen mogen worden door de Duitsers.

Bovengenoemde waarnemingen zijn, compleet met foto’s, gedeeld met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. In reactie hierop erkent de Rijksdienst de echtheid van de kleinste Hemony klok. In informatie in hun publicaties zal worden aangepast.

“Dat is goed speurwerk. De beelden liegen niet,  ….”

In Almen klinken de klokken nu nog mooier!

Henk Muileman